Gümrük, Tır Ve Kaçakçılık Mevzuatı

4458 sayılı GÜMRÜK KANUNU (Kabul Tarihi: 27.10.1999)

Gümrük Kanunun amacı, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine giren ve çıkan eşyaya ve taşıt araçlarına uygulanacak gümrük kurallarını belirlemektir.

BAZI TANIMLAR:

Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi: Türkiye Cumhuriyeti topraklarını, karasularını, iç sularını ve hava sahasını kapsayan bölgedir.

Serbest dolaşımda bulunan eşya: Serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak Türkiye Gümrük Bölgesine giren eşya ile üretiminde kullanılan girdilerin yerli olup olmadığına bakılmaksızın, Gümrük Kanununa göre Türk menşeli sayılan eşyadır.

Gümrük vergileri: Yürürlükteki hükümler uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümüdür.

Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması: Eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulmasını, bir serbest bölgeye girmesini, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracını, imhasını veya gümrüğe terk edilmesini ifade eder.

Gümrük rejimi: Serbest dolaşıma giriş rejimi, Transit rejimi, Gümrük antrepo rejimi, Dahilde işleme rejimi, Gümrük kontrolü altında işleme rejimi, Geçici ithalat rejimi, Hariçte işleme rejimi ile İhracat rejimini ifade eder.

Gümrük beyanı: Belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması talebinde bulunulmasını ifade eder.

Gümrük Kanunu Çerçevesinde Temsil Hakkı

Bütün kişiler, gümrük mevzuatı ile öngörülen tasarrufları ve işlemleri gerçekleştirmek üzere gümrük idarelerindeki işleri için bir temsilci tayin edebilirler.

Gümrük Mevzuatı Çerçevesinde Gümrük İdaresine Bilgi Verme Yükümlülüğü

Gümrük işlemleriyle doğrudan veya dolaylı olarak ilgili bulunan kişiler, Gümrük Müsteşarlığının veya gümrük idarelerinin talebi üzerine gümrük işlemleri ile sınırlı olmak kaydıyla belirlenen süreler içinde gerekli bütün belge ve bilgileri vermek ve her türlü yardımı sağlamakla yükümlüdür.

Gümrük Vergilerinin Hesaplanması

Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün doğduğu tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesine göre hesaplanır.

Taşıtların Türkiye Gümrük Bölgesine Giriş ve Çıkışı

Türkiye Gümrük Bölgesine giriş ve çıkış gümrük kapılarından yapılır. Türkiye Gümrük Bölgesinin giriş noktalarındaki gümrük kapıları ile içeride bulunan gümrük kapıları arasında belirli yolların takip edilmesi zorunludur. Genel hizmete açık demiryolları gümrük yolu sayılır.

Türkiye Gümrük Bölgesine giren veya çıkan taşıtlar gümrük gözetimine tabidir. Bunlar gümrük idareleri tarafından denetlenir. Karayolu ile Türkiye Gümrük Bölgesine gelen taşıtların denetlenmesi bitmeden veya ilgili gümrük idaresinin izni alınmadan söz konusu taşıtlara yük ve yolcu alınıp verilemez ve taşıt yoluna devam edemez. Sınırdaki yetkili olmayan bir gümrük idaresine gelen eşya gümrük gözetimi altında yetkili bir gümrük idaresine götürülmediği takdirde geri çevrilir.

Türkiye Gümrük Bölgesine giriş ve çıkış ile gümrük idarelerindeki her türlü gümrük işlemleri normal çalışma saatleri içinde yapılır. Gümrüğe sunulan eşyaya, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilir. Gümrüğe ilişkin işlemler; karayolu ile gelen eşya için, özet beyanın verildiği tarihten itibaren yirmi gün içinde tamamlanır.

Özet Beyan

Gümrüğe sunulan eşya için, eşyanın gümrüğe sunulmasını takip eden ilk iş günü mesai bitimine kadar ilgili gümrük idaresine bir özet beyan verilir. Özet beyan, eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesine getiren veya eşyanın gelişinden sonra taşıma sorumluluğunu üstlenen ya da bu kişiler adına hareket eden kişi tarafından verilir. TIR taşıması yapan aracın sürücüsü taşıyıcının temsilcisi sıfatı ile özet beyan verilmesi işlemini yapar.

Taşıyıcı veya temsilcisi tarafından özet beyan yerine orijinal manifesto, konşimento, CMR, CIM, CIV, TIR Karnesi veya Serbest Bölge İşlem Formu gibi belgelerden birinin ibraz edilmesi halinde bu belge de özet beyan olarak kabul edilir.

Gümrük idaresine özet beyan veya özet beyan olarak kullanılan ticari ya da resmi belge verilmeksizin taşıtlardan eşya boşaltılamaz.

Gümrük Beyanı: Bir gümrük rejimine tabi tutulmak istenen eşya, bu rejime uygun şekilde yetkili gümrük idaresine beyan edilir

Beyan şu şekillerde olabilir:

a) Yazılı olarak,

b) Bilgisayar veri işleme tekniği yoluyla,

c) Sözlü olarak,

d) Eşya sahibinin bu eşyayı bir gümrük rejimine tabi tutma isteğini ifade ettiği herhangi bir tasarruf yoluyla,

GÜMRÜK REJİMLERİ

· Serbest dolaşıma giriş rejimi

· Transit Rejimi

· Gümrük Antrepo Rejimi

· Dahilde İşleme Rejimi

· Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi

· Geçici İthalat Rejimi

· Hariçte İşleme Rejimi

· İhracat Rejimi

Serbest dolaşıma giriş rejimi: Türkiye Gümrük Bölgesine gelen eşyanın serbest dolaşıma girişi; ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili ve diğer mali yükümlülüklerin yerine getirilmesi ile mümkündür.

Transit Rejimi: İthalat vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmayan serbest dolaşıma girmemiş eşya ile ihracatla ilgili gümrük işlemleri tamamlanmış eşyanın, gümrük gözetimi altında Türkiye Gümrük Bölgesi içinde bir noktadan diğerine taşınması, transit rejimi hükümlerine tabidir. Transit rejimine tabi tutulan eşya Türkiye Gümrük Bölgesi içinde;

a. Yabancı bir ülkeden gelip yabancı bir ülkeye,

b. Yabancı bir ülkeden Türkiye'ye,

c. Türkiye'den yabancı bir ülkeye,

d. Bir iç gümrükten diğer bir iç gümrüğe taşınabilir.

Türkiye Gümrük Bölgesinde karayolu ile transit eşya taşıyan taşıtların transit süreleri, izleyecekleri yollar, kontrol noktaları ve konaklama yerleri ile ilgili olarak düzenlemeler yapmaya Gümrük ve Ticaret Bakanlığı yetkilidir.

İhracat Rejimi: Serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir.

Beyanın Kontrolü ve Muayene

Yapılacak kontrol veya muayenenin türü kırmızı, sarı, yeşil ve mavi hatlara göre belirlenir.

· Kırmızı hat; Eşyanın fiziki muayenesi ile birlikte belge kontrolünün de yapıldığı hattır.

· Sarı hat; Fiziki muayeneye gerek görülmeksizin eşyaya ait beyanname ve eklerinin doğruluğunun ve birbiriyle uygunluğunun kontrol edildiği hattır.

· Yeşil hat; Eşyanın belge kontrolüne veya fiziki muayeneye tabi tutulmadığı hattır.

· Mavi hat; Eşyanın veya buna ilişkin yazılı beyan ve ilgili belgelerin veya ticari belge ve verilerin sonradan kontrol edildiği hattır.

Eşyanın Fiziki Muayenesi 3 şekilde yapılır:

a) Tam muayene,

b) Kısmi muayene,

c) Haricen muayene,

SERBEST BÖLGELER

Serbest bölgeler, Türkiye sınırları içinde olmakla beraber Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen ve gümrük mevzuatının uygulanmadığı alanlardır.

Serbest bölgelerin sınırları ile giriş ve çıkış noktaları gümrük idarelerinin denetimine tabidir. Bir serbest bölgeye giriş veya çıkış yapan kişiler ve nakil araçları gümrük muayenesine tabi tutulur.

Gümrük Yükümlülüğünün Doğması

İthalatta gümrük yükümlülüğü;

a. İthalat vergilerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girmesi,

b. İthalat vergilerine tabi eşyanın ithalat vergilerinden kısmi muafiyet suretiyle geçici ithali halinde doğar.

Gümrük yükümlülüğü, söz konusu gümrük beyannamesinin tescil tarihinde başlar.

Gümrük Vergilerinin Tahakkuku, Tebliği ve Ödenmesi

Gümrük vergileri, tahakkukundan hemen sonra beyanname veya beyanname yerine geçen belge üzerinde yükümlüye tebliğ edilir. Gümrük vergileri Türk Lirası olarak ödenir.

Gümrük Yükümlülüğünün Sona Ermesi

Gümrük yükümlülüğü;

a. Vergilerin ödenmesi,

b. Vergilerin kaldırılmasına karar verilmesi,

c. Gümrük beyannamesinin iptal edilmesi,

d. Eşyanın bir gümrük rejimi kapsamında zapt ve müsadere edilmesi veya imha edilmesi, telef veya kaybı,

e. Eşyanın kanuna aykırı girişi nedeniyle müsadere edilmesi, hallerinde sona erer.

Gümrük Kanununda Cezalar

Gümrük Kanunu hükümlerine aykırı hareket edenlere bu Kanunda yazılı ceza hükümleri uygulanır.

Gümrük Kanununa göre verilen para cezaları üç yıl içinde karara bağlanıp, tebliğ edilmediği takdirde zamanaşımına uğrar.

Gümrük Kanunun 234 üncü maddesine göre alınan para cezalarının;

a. Muayene ve tahlilden önce cezayı gerektiren durumun meydana çıkarılmasına hizmet veren muhbirlere % 30’u,

b. Cezayı gerektiren durumu muayene, tahlil, denetleme veya inceleme ile meydana çıkaranlara %30’u, dağıtılır.

Etkin Pişmanlık

Kanunun 3 üncü maddesinde tanımlanan suçlardan veya kabahatlerden birine iştirak etmiş olan kişi; resmî makamlar tarafından haber alınmadan önce; fiili, diğer failleri ve kaçak eşyanın saklandığı yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin, faillerin yakalanmasını veya kaçak eşyanın ele geçirilmesini sağlaması halinde cezalandırılmaz. Haber alındıktan sonra fiilin bütünüyle ortaya çıkmasına hizmet ve yardım eden kişiye verilecek ceza üçte iki oranında indirilir.

Tanımlanan suçlardan birini işlemiş olan kişi, etkin pişmanlık göstererek, soruşturma evresi sona erinceye kadar suç konusu eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı kadar parayı Devlet Hazinesine ödediği takdirde, hakkında, bu Kanunda tanımlanan kaçakçılık suçlarından dolayı verilecek ceza yarı oranında indirilir.

Yolcu Beraberinde Getirilen Kaçak Eşya

Yolcuların, hediyelik eşya kapsamı dışında olup beyanlarına aykırı olarak üzerlerinde çıkan ya da başkasına ait olduğu eşyanın gümrük vergileri, gümrük idarelerince iki kat olarak alınır ve eşya sahibine teslim edilir.

Söz konusu eşyanın gümrükten kaçırılmak amacına yönelik olarak saklanmış veya gizlenmiş olarak bulunması durumunda gümrük idarelerince eşyanın gümrük vergileri üç kat olarak alınır ve eşya sahibine teslim edilir.

Yukarıda belirtilen eşya, gümrük vergileri ödenmediği takdirde, gümrüğe terk edilmiş sayılır.

Yukarıdaki suçların tekerrürü halinde, idarî para cezası yarı oranında artırılır.

Arama ve El Koyma

Kaçak eşya, her türlü silâh, mühimmat, patlayıcı ve uyuşturucu maddelerin bulunduğundan şüphe edilen her türlü kap, ambalaj veya taşımaya yarayan diğer araçlar ile yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda makul şüphe olan; kişilerin şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait diğer yerler aranabilir. Tutuklu veya hükümlünün tekrar yakalanması amacıyla yapılan aramalar haricinde konutta, işyerinde veya diğer kapalı yerlerde gece vaktinde arama yapılamaz. Aramalar ancak Hakim kararı veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet Savcısının yazılı emri ile kolluk görevlileri tarafından yapılır.

Gümrük salonları ve gümrük kapılarında kaçak eşya sakladığından kuşkulanılan kişilerin üzeri, eşyası, yükleri ve araçları gümrük kontrolü amacıyla gümrük görevlilerince aranabilir. Yapılan arama sonucunda tespit edilen kaçak eşyaya derhal el konulur.

Yasak Eşyanın Geri Gönderilmesi

Yabancı ülkelerden gelen yasak eşya, yükleme veya taşıma belgelerinde belirtilerek gümrüğe getirilirse, teminat altında ve gerekli güvenlik tedbirleri alınarak geldiği yere veya diğer bir ülkeye iade ve sevk olunur.

El Konulan Eşyanın Muhafazası, Müsaderesi, Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesi

Kaçak şüphesiyle el konulan eşya ile alıkonulan her türlü taşıt ve araç; miktarı, cinsi, markası, tipi, modeli, seri numarası gibi eşyanın ayırıcı özelliklerini gösterir bir tutanakla gümrük idaresine teslim edilir. İdarî para cezasına karar vermeye Cumhuriyet savcısı, mülkiyetin kamuya geçirilmesine ise Cumhuriyet savcısının talebi üzerine, sulh ceza mahkemesi yetkilidir.

Açılan davalar, Adalet Bakanlığının teklifi üzerine Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenen asliye ceza mahkemelerinde görülür. Ancak resmî belgede sahtecilik suçunun işlenmesi halinde, görevli mahkeme ağır ceza mahkemesidir.

Kaçakçılığı Önleme, İzleme Ve Araştırmakla Görevli Olanlar

Mülkî amirler, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı personeli ile Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığına bağlı personel, bu Kanunla yaptırım altına alınan fiilleri önleme, izleme ve araştırmakla yükümlüdür.

Silâh Kullanma Yetkisi

Gümrük Kanunu gereğince belirlenen kapı ve yollardan başka yerlerden gümrük bölgesine girmek, çıkmak veya geçmek isteyen kişiye “dur” uyarısında bulunulmasına rağmen bu uyarıya uymaması halinde, havaya ateş edilmek suretiyle uyarı yinelenir. Ancak silâhla karşılığa yeltenilmesi ve sair surette meşru müdafaa durumuna düşülmesi halinde, yetkili memurlar saldırıyı etkisiz kılacak oranda doğrudan hedefe ateş edebilir.

İkramiyeler Yakalanan silâh ve mermiler ile benzeri maddelerin olay tarihine göre Milli Savunma Bakanlığınca her yıl belirlenen değeri verilecek ikramiyeye esas teşkil eder. Sahipli yakalanması halinde değerinin yüzde yirmibeşi kamu davasının açılmasını, yüzde yetmiş beşi ise mahkûmiyete ilişkin hükmün veya müsadere kararının kesinleşmesini takip eden üç ay içinde; sahipsiz yakalanmışsa yakalanan eşya değerinin yüzde ellisi müsadere kararının kesinleşmesini takip eden üç ay içinde, muhbir ve el koyanlara eşit olarak pay edilip ödenir.

Her türlü uyuşturucu maddenin birim miktarı için Bakanlar Kurulunca tespit edilecek sabit bir rakamın memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak değerinin, sahipli yakalanmış ise yarısı kamu davasının açılmasını, diğer yarısı mahkûmiyete ilişkin hükmün veya müsadere kararının kesinleşmesini takip eden üç ay içinde; sahipsiz yakalanmış ise tamamı müsadere kararının kesinleşmesini takip eden üç ay içinde, muhbir ve el koyanlara eşit olarak pay edilip ödenir.

Dağıtılacak ikramiyenin yüzde ellisi muhbirlere, yüzde ellisi el koyanlara verilir. İhbarsız yakalama olaylarında ikramiyenin tamamı el koyanlara ödenir. Kaçakçılığı önleme, izleme ve soruşturmakla yükümlü olanlara muhbir ikramiyesi ödenmez.

TIR SİSTEMİ VE TIR SÖZLEŞMESİ

TIR Sözleşmesi

15 Ocak 1959 tarihinde Cenevre’de Avrupa ülkelerinin hemen-hemen tümünün katılımıyla, “TIR Karneleri Himayesinde Milletlerarası Mal ve Eşya Nakliyatına Dair Gümrük Sözleşmesi”, imzalayarak yürürlüğe konulmuştur. TIR Sözleşmesine ülkemizin katılımı 24 Mayıs 1966 tarihinde gerçekleşti. Sözleşme 20 defa revize edilmiş, en son yapılan değişiklikler 12 Mayıs 2002 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Ülkemiz bu yeni düzenlemeleri de onaylamıştır.

Bu sözleşmenin amacı; karayolu ile yapılacak nakliyatta araçlara özel bir belge olan TIR (Transit International Routier = Uluslararası Karayolu Taşıması) karnesi verilmesi ve bu karneye sahip araçlar ile bu Sözleşmeye taraf ülkeler arasında yapılacak transit taşımacılıkta teminat aranmamasıdır. Kuralların uygulanmasında taraf ülkelerde kefil kuruluşlar görevlendirilmiş olup, ülkemizde bu kuruluş Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)’dir.

TOBB bu sözleşmenin tatbikatında Birleşmiş Milletler tarafından vazifelendirilmiş olan “ Milletlerarası Kara Nakliyatı Birliği (IRU)’ne üye olmuş ve TIR karnesi himayesinde nakliyat sistemi hakkında IRU tarafından konulan esaslara riayet edeceğine dair taahhütname vermiştir. IRU tarafından bastırılarak üye ülkelerin kullanımına sunulan TIR karneleri ülkemizde TOBB’den temin olunmaktadır. Türk karayolu taşımacılığının uluslararası işlemlerdeki sorumluğunu ise, bir dernek hüviyetinde bulunan “Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND)” yürütmektedir.

TIR Karnesi uluslararası kara taşımacılığını dolayısıyla uluslararası ticaretin kolaylaştırılmasını sağlayan bir gümrük transit belgesidir. Eşya, TIR Karnesi himayesinde hareket noktasındaki gümrük idaresinden, varış noktasındaki gümrük idaresine kadar bir prosedür altında taşınır ve bu prosedüre TIR Sözleşmesi kapsamında "TIR taşıması" denir. Bu kapsamdaki taşımaların TIR Sözleşmesinde öngörülen şartlara uygun olarak yapılmış taşıtlar ve/veya konteynırlar ile yapılması gerekmektedir.

Bu kapsamda taşınan eşyadan, yol boyundaki Giriş Gümrük İdarelerinde gümrük vergileri, KDV, Fon veya teminat istenmez, muayeneye tabi tutulamaz, ancak bir yolsuzluk şüphesi halinde, suiistimalleri önlemek için yol boyu gümrük idareleri de eşyayı muayene edebilirler.

TIR Sürücülerinin Uymak Zorunda Olduğu Yasaklar

a. Uluslararası eşya taşıyan TIR araçları askeri yasak bölgelerde duramazlar. Bu taşıtların askeri tesis, birlik ve kurumların yakınında park etmeleri, film ve fotoğraf çekmeleri yasaktır.

b. Uluslararası eşya taşıyan TIR araçları belirlenen güzergahlar dışında hareket edemezler.

c. TIR sürücüleri denetleme ve konaklama noktalarına kendilerine bildirilen müddetler içinde gelmeye ve Türkiye’de izledikleri güzergahların genel geçiş süresine uymaya mecburdurlar.

d. Türkiye’den transit geçen araçlar, yerleşim bölgelerinde duramazlar ve park edemezler.

e. Denetleme ve konaklama noktaları dışında arıza, kaza, yol yapımı, yol kapanması ve hastalanma gibi nedenlerle park etmek mecburiyetinde kalan taşıt sürücüleri en yakın emniyet, jandarma veya gümrük teşkilatına başvurarak gecikme sebeplerini tevsik eden bir belge almak zorundadır.

TIR Sistemi eşyanın uluslararası taşınmasında kullanılan bir gümrük transit sistemidir. Dayandığı beş temel prensip vardır:

1. Araç veya konteynırların güvenliği: Eşya mühürlü araç ya da konteynırda taşınır. Bu araçlar gümrük makamları tarafından onaylanır ve bu onay her iki yılda bir yenilenir.

2. Uluslararası garanti zinciri: Taşıma işlemi süresince oluşabilecek düzensizlikler nedeni ile ortaya çıkan gümrük vergi ve resimleri, uluslararası garanti zincirinin güvenliği altındadır.

3. TIR karnesi: Eşyanın uluslararası taşıması için düzenlenen TIR Karnesi tüm giriş, çıkış ya da transit ülke gümrük makamları tarafından kabul görmüş bir garanti belgesidir.

4. Gümrük kontrollerinin karşılıklı olarak tanınması: Hareket gümrükleri tarafından alınan güvenlik önlemleri transit ve varış gümrük idarelerince kabul görür.

5. Kontrollü giriş: TIR Sisteminde Karne verme ve garantör kuruluş olma görevi yetkili ulusal makamlarca verilir. Taşımacılar için ise sisteme giriş, karne veren ve garantör kuruluş ile ulusal gümrük makamları tarafından verilir.

Nakliyeci firmalar istenen evraklar ile yeterli araç filosunun belgeleri ile birlikte yeterli teminatı yatırarak TIR Sistemine kabul talebini, bir dilekçe ile bağlı bulunduğu odaya müracaat ederler. Müracaat edilen oda gerekli araştırmaları yaparak şartları yerine getirenlerin taleplerini Uluslararası Nakliyeciler Birliğine (IRU) intikal ettirir. Birlik teki TIR komitesi bu müracaatları değerlendirerek bir sonuca bağlar. Olumlu olanların gerekli evrakları ilgili oda vasıtası ile nakliyeci firmaya ulaştırılır. Ancak bundan sonra TIR plakası ile taşımacılık yapılabilir.

Ulaştırma Bakanlığı tarafından verilen yetki belgesinin iptal edilmesi ile taşımacı kuruluş TIR sisteminden çıkarılır. Ayrıca karne sahibi firmanın iflası, bir yıl ve daha fazla süredir TIR karnesinin kullanılmaması, odaların istediği bilgi, belge ve dokümanları vermeyerek kefil kuruluş ile işbirliğine gidilmemesi, Gümrük, Kaçakçılık, TIR ve VERGİ mevzuatları gereği sorumluluklarını yerine getirmeme hususunda olumsuz davranışlarda süreklilik gösterilmesi ve benzeri olaylar nedenleri ile TIR sisteminden çıkarılma söz konusu olabilir.

Her bir TIR Karnesinin farklı bir referans numarası vardır. İhtiva ettiği sayfa sayısına göre 4, 6, 14 ve 20 yaprak olmak üzere çeşitlere ayrılmıştır. Örneğin 6 yapraklı bir TIR Karnesi 6 gümrük idaresi arasında kullanılabilir.

Eşya hareket, transit ve varış gümrüklerine TIR Karnesi ile beraber sunulur. TIR Karnesi usulüne uygun olarak ilgili gümrük idaresine onaylatılır. Bu işlemden sonra TIR Karnesi kefil kuruluşa iletilmek üzere, TIR işlemlerinin yürütüldüğü Oda'ya iade edilir. TIR karnesi yalnız bir yolculuk için geçerlidir. Her karayolu taşıtı veya konteynır için bir TIR karnesi düzenlenir. Tek bir yük kompartımanı için birden fazla TIR karnesi düzenlenemez.

Bir TIR taşıması, hareket ve varış gümrük idarelerinin toplam sayısı dördü geçmemelidir. Taşıma 4’ten fazla gümrük idaresi arasında yapılacaksa, karnenin 4 ncü Gümrük idaresinde tamamlanıp sonlandırılmasını müteakip, yeni bir TIR karnesi açılabilir ve taşıma işleminin kalan kısmı için bu karne kullanılabilir. İkinci karne en fazla 3 varış gümrük idaresi içerebilecektir.

Son geçerlilik gününde veya bu günden önce hareket noktasındaki gümrük idaresince kabul edilen TIR karneleri, varış noktasındaki gümrük idaresinde TIR taşımacılığı sonuçlanıncaya kadar geçerlidir.

Tır İşlemleri Yapmaya Yetkili Odalar:

1. Antakya Ticaret ve Sanayi Odası

2. Bolu Ticaret ve Sanayi Odası

3. Bursa Ticaret ve Sanayi Odası

4. Mersin Ticaret ve Sanayi Odası

5. Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası

6. Ankara Ticaret Odası

7. Gaziantep Ticaret Odası

8. İstanbul Ticaret Odası

9. İzmir Ticaret Odası

10. Kayseri Ticaret Odası

11. Konya Ticaret Odası

Hareket Gümrük İdaresi Tarafından Yapılacak İşlemler

TIR karnesine ilişkin bilgilerle, taşımacı firma temsilcisi veya sürücü tarafından TIR İhracat (TIRİHR) özet beyanı düzenlenir. Tescil edilen Özet Beyana ilişkin TIR karnesi ve ekleri gümrük onay memuruna teslim edilir.

Gümrük Onay Memuru, TIR karnesi ve taşıt onay belgelerini, TIR karnesinde yazılı eşyanın Faturası, CMR, Koli Listeleri, Fotoğrafları, Planlar, Çeki Listesi ve yükleme listesi gibi belgelerini de inceleyerek mevzuata uygun olduğu tespit ve kontrol eder.

Onay memuru TIR karnesi Volet-1 yaprağı ve dipkoçanı ile Volet-2 yaprağı üzerinde;

- Eşya transit ise ibraz edilen belgeler esas alınarak döviz cinsinden kıymeti, (ihracat konusu eşya için TIR karnesine kıymet kaydedilmez)

- Gideceği ülkeye veya varsa diğer bir gümrüğe göre belirlenen güzergahı,

- Tescil eden gümrük idaresinin adını ve tescil numarasını kaydeder.

Muayene ile görevli memur, verilen havaleye uygun olarak; eşyanın ve belgelerin birbirleri ile uyumlu olup olmadığını, taşıtın brandasında sökülme veya yırtılma kapalı römork ve konteynerlerde kırılma veya delinme olup olmadığını, gizli bölme bulunup bulunmadığını kontrol eder. Uygun olduğunun tespit edilmesi halinde taşıta mühür takılır.

Varış Gümrük İdaresi Tarafından Yapılacak İşlemler

Varış gümrük idaresinde Otomatik olarak oluşturulan özet beyanın tescil numarası ve görevlendirilen Muayene memurunun sicil numarası TIR Karnesi üzerine kaydedilir. TIR karnesi ile eki belgeleri (CMR, Fatura, Çeki Listesi gibi) karşılaştıran ilgili servis, bu belgelerin birbirleri ile uygunluğunu tesbit ettiği takdirde TIR karnesini tescil eder.

Giriş Gümrüğünde Muayene

· Belgelerine göre taşıt evsafının uygunluğunun,

· Hareket gümrüğü veya yol boyu ülkelerin gümrük idarelerince vurulan mühürlerin sağlam olup olmadığının,

· Taşıt brandasında sökülme veya yırtılma, kapalı römork veya konteynerlerdede kırılma veya delinme olup olmadığının,

· Taşıtta gizli bölme bulunup bulunmadığının,

· Taşıtın mühür altında olmayan yerlerinin, kontrolü sağlanır.

Aykırılık halinde, komisyon marifetiyle taşıt açılarak TIR karnesi kapsamı eşya, masrafları taşmacıya ait olmak üzere, muayene edilir ve muayene sonucuna göre yapılan işlem hakkında tutanak tanzim edilir.

Denetleme Belgesi

İşlemi biten TIR aracının gümrük sahasını terk ettiği tarih ve saat, gümrük yetkililerince TIR DENETLEME BELGESİNE yazılır ve imzalanır. DÖRT NÜSHA OLARAK düzenlenen bu belgenin iki nüshası araç sürücüsüne verilir. Bir nüshası gümrük sahasının çıkış noktasında bulunan Gümrük Muhafaza memuruna verilir, bir nüshası da gümrükte saklanır.

Sürücü bu denetleme belgesi ile belirlenen güzergah üzerindeki TIR denetleme ve konaklama noktalarına uğramak ve denetleme belgesine bu noktalarda gerekli işlemi yaptırır.

Boşaltma İşlemleri

Eşyanın tüm yasal işlemlerinin yapılmasının ardından teslim ve tesellüm tutanağı ile TIR karnesi kapsamı eşyaların birbirine uygun olması, varsa ödenmesi gereken para cezasının ödendiğinin anlaşılması üzerine, TIR karnesi çıkış yaprağı ve dipkoçanının ilgili bölümlerine; imza konulup, gümrük mührü ile mühürlenerek TIR karnesi çıkış yaprağı koparılır. TIR karnesi kapsamı eşya gümrük denetlemesi altına alınmak suretiyle TIR karnesi sonlandırılmış olur.

Eşyada Eksiklik ve Fazlalıklar

TIR karnesinde kayıtlı miktara göre eksik veya fazla çıkan kaplar ile dökme eşyada %3’ü aşan eksik veya fazla eşya hakkında eksiklik veya fazlalık takibatı yapılır.

TIR karnesinde kayıtlı miktara göre eksikliğinin veya fazlalığının tespit edildiğini gösterir tutanağın imzalandığı tarihte yapılan bildirim üzerine 3 aylık bir süre verilerek bu süre içerisinde TIR karnesi hamilinden (Taşıyıcı Firma) eksiklik veya fazlalığın neden kaynaklandığının belgelenmesi istenir.

Eksikliğe ilişkin olarak verilen süre sonunda ibraz edilen belgelerin geçerli sayılmadığı veya herhangi bir belge ibraz edilmediği takdirde gümrük idaresince; eksik çıkan eşyaya isabet eden gümrük vergi ve resimleri tahakkuk ettirilerek TIR karnesi hamilinden tahsil edilir.

Fazlalığa ilişkin olarak verilen süre sonunda ibraz edilen belgelerin geçerli sayılmadığı veya geçerli bir belge ibraz edilmediği takdirde fazla eşyaya el konularak müsadere edilir ve fazla çıkan eşyanın CİF kıymeti kadar para cezası alınır.

ONAY BELGELERİ

Karayolu Taşıtı Onay Belgesi

Müsteşarlıkça (Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü) TIR Sisteminden istifadesi uygun görülerek tezkiye edilen firmalara kayıtlı taşıtlara, TIR Sözleşmesinde öngörülen yapılış tarzı ve teçhizata ilişkin şartlara sahip olduğunun anlaşılması halinde 2 yıl geçerli olmak üzere 3 nüsha onay belgesi düzenlenir.

Konteynır Onay Plakası

TIR Sözleşmesinin kısım 2-1 no.lu ekindeki kurallara uygun olarak İngilizce veya Fransızca dillerinden biriyle basılı ve kabartma olarak imal edilmiş, konteynerin açıkça görülebilir bir yerine sabit ve okunaklı olarak takılmış (Gümrük Müdürü Altında Nakliyat için Onaylanmıştır ) yazısı olan en az (200mmx100 mm) boyutlarında bir metal plakadır.

Çekiciler ve ağır veya havaleli eşya taşıyan karayolu taşıtları için Onay Belgesi aranmaz. Firma değişikliği ve tezkiye iptali nedeni ile iptal edilen onay belgeleri konusunda ilgili Ticaret Odasına bilgi verilir. Süresi biten Karayolu Taşıtı Onay Belgelerinin yenileme talepleri aracın o anda bulunduğu yerdeki yetkili Gümrük İdaresi tarafından karşılanır. Onay Belgelerinin geçerlilik sürelerinin bitimine azami 30 gün kala yapılan müracaatların değerlendirmeye alınır.

Onay belgesinin gerçeğe aykırı (sahte) olarak tanzim edildiğinin ya da onay belgesi üzerinde tahrifat yapıldığının tespit edilmesi halinde; söz konusu onay belgesi iptal edilir. Aynı taşıta usulsüzlüğün tespit edildiği tarihten itibaren 6 ay müddetle onay belgesi verilmez. Usulsüzlüğü tespit eden gümrük idaresi tarafından; aynı yerdeki Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur. Yolculuk sırasında süresi dolan Onay Belgeleri, o yolculuğun sonuna kadar geçerli olarak kabul edilir.

TRANSİT REJİMİ

Yabancı eşya ile ihracat gümrük işlemleri tamamlanmış eşyanın gümrük gözetimi altında Türkiye Gümrük Bölgesinde bir yerden diğer bir yere taşınması Gümrük Kanunu ve Yönetmeliğindeki Transit Rejimi hükümlerine tabidir.

Transit Rejimine tabi eşya, transit beyannamesi kapsamında, TIR karnesi kapsamında veya uluslar arası anlaşmalar kapsamındaki diğer transit beyannameleri kapsamında taşınır. Transit rejimi, eşyanın ve belgelerinin bu rejim hükümlerine uygun olarak varış (sevk edildiği) gümrük idaresine sunulması üzerine sona erer.

Gümrük idaresinden izin alınmadan taşıttan taşıta veya geçici depolama yeri ve antrepodan taşıta eşya yüklenemez veya taşıttan eşya boşaltılamaz.

Transit eşyası için tahakkuk edebilecek gümrük vergilerini sağlamak üzere bir teminat verilmesi zorunludur. Teminat transit beyanın yapıldığı giriş veya hareket gümrük idaresine verilir ve çıkış veya varış gümrüğünden teyit edilmesi üzerine yine giriş veya hareket gümrük idaresince çözülür. Ancak TIR karnesi kapsamında taşımalarda teminat alınmaz, taşıt ve eşya transit geçişler dolayısıyla gümrük vergilerine tabi tutulmaz. Denetlemenin gerektirdiği masraflarla, yükleme, boşaltma, mühürleme, antrepo veya depolarda muhafaza gibi hizmetler karşılığı ücret alınır. TIR karnesi ile eşya taşımalarında, Giriş veya hareket gümrük idarelerince; Triptik, Gümrüklerden Geçiş Karnesi, Taşıt Giriş-Çıkış formu gibi belgeler istenilmez.

Türkiye’de geçerli olan sigorta poliçesi veya bu poliçenin bulunmaması halinde Türkiye Gümrük Bölgesinde kalacağı süre kadar geçerli zorunlu trafik sigortası yaptırılır.

Gümrük İşlemi biten TIR aracının gümrük sahasını terk ettiği tarih ve saat, gümrük yetkililerince TIR Denetleme Belgesine yazılır ve imzalanır. bu belgenin bir nüshası araç sürücüsüne verilir. Sürücü denetleme belgesi ile belirlenen güzergâh üzerindeki TIR denetleme ve konaklama noktalarına uğramak ve denetleme belgesine bu noktalarda gerekli işlemi yaptırmak zorundadır.

Giriş ve hareket gümrük idarelerinde, sevk edilecek taşıtların sürücülerine TIR Güzergâhı haritası verilir.

Türkiye’de transit halindeki eşyanın beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle telef veya kaybı halinde, gümrük vergileri alınmaz. Olayın gümrük idaresinin de taraf olduğu mahkeme kararı ile kanıtlanması gerekir.

GEÇİCİ KABUL VE ATA KARNESİ

Gümrük mevzuatımıza göre, Geçici İthalat Rejiminde kullanılan uluslararası geçerli belge ATA Karnesidir. Birleşmiş Milletler Gümrük İşbirliği Konseyi tarafından geçici kabulde karşılaşılan güçlükleri gidermek amacıyla hazırlanan "Eşyaların Geçici Kabulü İçin ATA Karnesi Hakkındaki Gümrük Sözleşmesi" 06.09.1961 tarihinde kabul edilmiş ve 30.07.1963 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Daha sonra, bu Sözleşmenin kapsamını genişletmek amacıyla Geçici İthalat Sözleşmesi (kısaca İstanbul Sözleşmesi-28.06.1990 yılında imzalamış, 15.03.2005 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir) oluşturulmuş ve zaman içinde geliştirilmiştir.

ATA karneleri uluslararası ATA Sözleşmesi ve eşyanın yurtdışına çıkarılma amacına göre taraf ülkeler arasında, başka herhangi bir belgeye gerek duyulmaksızın, eşyanın geçici olarak ithalat ve ihracatını sağlayan gümrük belgeleridir.

ATA karnesi ile gelen tüm eşya için ithalat rejimi sırasında, gümrüklerce ve ithalatçı tarafından başka bir işlem yapılması gerekmemektedir. ATA karnesi almak isteyen kişi veya kuruluşlar, taşınacak eşya için gereken teminatı odaya vermesi durumunda ATA karnesi alabilmektedirler. ATA karnesi eşyanın gümrüklerden geçiş süresinin kısaltılmasına yardım eder.

ATA karnesinin geçerlilik süresi bir yıldır.